Εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου "Ελεούσα" από το Νόβγκοροντ, σε μπλε χρώμα – κεντημένη, με κορνίζα, διαστάσεων 31x37εκ.
Η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου "Ελεούσα" απεικονίζει σε βαθύ πνευματικό νόημα την αγάπη μεταξύ του Θεού και της δημιουργίας Του, του ανθρώπου. Μια αγάπη που μπορεί να διαμεσολαβηθεί μόνο μέσω ενός ουράνιου οντός, σε αυτήν την περίπτωση, της Υπεραγίας Παρθένου Μαρίας.
Αυτή τονίζει στην αγκαλιά της τον Υιό του Κυρίου, ενώ ο Υιός αναστρέφει το πρόσωπό Του προς αυτήν και αγκαλιάζει το λαιμό της με το χέρι Του. Η Μήτηρ του Κυρίου αποτελεί σε αυτήν την εικόνα την εικόνα της Εκκλησίας.
Αυτοί που παρατηρούν προσεκτικά μπορούν να παρατηρήσουν πώς η Υπεραγία Θεοτόκος κρατάει τον Βρέφος στην αγκαλιά της, χωρίς να το κοιτάζει απευθείας. Ο βλέμμα της δεν στρέφεται ούτε προς τους γύρω, ούτε προς τον ορίζοντα, αλλά πάντοτε είναι στραμμένο προς τα βάθη της ψυχής της, σε μια βαθιά συνεμβατική προσευχή. Η τρυφερότητά της φαίνεται μέσα από την αγιότητα των χεριών της.
Αγκαλιάζει το Βρέφος χωρίς να το σφίγγει, αλλά κρατώντας το με μια αγιότητα που θυμίζει θυσία, ενώ όλη η τρυφερότητα, όλη η ανθρώπινη αγάπη αντανακλάται στο Βρέφος, όχι στην μητέρα Του. Παραμένει πάντα η Μητέρα του Θεού και δεν συμπεριφέρεται προς το Βρέφος σαν να ήταν το δικό της παιδί, αλλά ως τον ενσαρκωμένο Υιό του Θεού. Υιός της Παρθένου, αυτός συμπεριλαμβάνει μέσα του τόσο την ανθρώπινη φύση όσο και τη θεότητα, τόσο τον Υιό της όσο και τον Σωτήρα.
Ιστορία της εικόνας της Υπεραγίας Θεοτόκου "Ελεούσα" από το Νόβγκοροντ
Στις 8 Ιουλίου 1337, ένας φύλακας του Καθεδρικού Ναού "Αγία Τριάς" του Νόβγκοροντ εντυπωσιάστηκε από έναν ήχο που ακούστηκε στον ιερό ναό και, πλησιάζοντας, ήταν μάρτυρας ενός θαύματος: η εικόνα της Υπεραγίας, που βρισκόταν
στον δεύτερο όροφο των εικόνων, πάνω από τη βόρεια πόρτα του ικονοστασίου, είχε εγκαταλείψει τη θέση της και επιπλέον στον αέρα, ενώ από τα μάτια της Παναγίας ρέουν αγιασμένα δάκρυα.
Χωρίς καθυστέρηση, ο Αρχιεπίσκοπος Αλεξέι ήταν κληθεί και, περιτριγυρισμένος από κληρικούς και πιστούς, πλησίασε τον ιερό ναό. Ήταν ανυψωμένος ένας ειδικός ικονοστάσιος για να φιλοξενήσει την εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, ενώ η 8η Ιουλίου τιμήθηκε ως εορτή προς τιμήν της.
Το ίδιο έτος, η πόλη του Νόβγκοροντ πληγήκε από πανούκλα, αλλά με την ενδιάμεση της εικόνας της Παναγίας, πολλοί πιστοί συναθροίστηκαν να προσευχηθούν και η πανούκλα απωθήθηκε. Το 1352, ο Αρχιεπίσκοπος Βασίλειος θέσπισε ετήσια πομπή με την εικόνα της Παναγίας Μαρίας, ξεκινώντας από τον Καθεδρικό Ναό "Αγία Τριάς" και καταλήγοντας στον Καθεδρικό Ναό "Αγία Σοφία".
Το καλοκαίρι του 1366, ο Καθεδρικός Ναός "Αγία Τριάς" κατακαίγεται από φλόγες, αλλά η εικόνα "Ελεούσα" παραμένει ανέγγιχτη από τη φωτιά, αιωρούμενη θαυμαστά στον αέρα πάνω από τη φωτιά. Ο Αρχιεπίσκοπος Αλεξέι έφθασε άμεσα και, με τη δύναμη των προσευχών, η εικόνα κατέβηκε στα χέρια του και οι φλόγες σβήστηκαν. Παρά το θαύμα αυτό, πίσω από την εικόνα έμεινε μια ίχνη καύσης μήκους επτά εκατοστών, μαρτυρία του θαύματος που συνέβη.
Ο Μεγάλος Δούκας Ιβάνος Γ' μετέφερε την εικόνα στη Μόσχα το 1397, όπου διατηρήθηκε μέχρι το 1508. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Παναγία εμφανίστηκε στον ύπνο της Κνεγισίας Μαρίας, εντολοδότησέ της να επιστρέψει την εικόνα πίσω στο Νόβγκοροντ.
