Εικόνα με τους Αγίους Αυτοκράτορες Κωνσταντίνο και Ελένη - κεντημένη, σε πλαίσιο, 21x27 εκατ.
Στο βυζαντινό ημερολόγιο, στις 21 Μαΐου, τιμάται η εορτή των Αγίων Αυτοκρατόρων Κωνσταντίνου και Ελένης. Αυτή η ημέρα θυμίζει τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Μέγα και τη μητέρα του, την Αυγούστα Ελένη.
Το έτος 312 μ.Χ., πριν από τη μάχη του με τον Μαξέντιο, ο Μέγας Κωνσταντίνος είχε το όραμα ενός λαμπρού σταυρού στον ουρανό, την ημέρα, πάνω από τον ήλιο, στον οποίο ήταν γραμμένο: "εν τούτῳ νίκα" - "με αυτό το σημείο θα νικήσεις".
Την ίδια νύχτα, ο Ιησούς Χριστός ο ίδιος εμφανίστηκε στον Κωνσταντίνο σε όνειρο, κρατώντας το σημείο του σταυρού, ζητώντας του να τοποθετήσει αυτό τον ιερό σταυρό στις σημαίες των στρατιωτών του, διαβεβαιώνοντάς τον ότι θα είναι ο προστάτης τους στη μάχη. Ο Κωνσταντίνος ακολούθησε τις οδηγίες του Σωτήρος και κέρδισε τη νίκη.
Η Φλάβια Ιουλία Ελένη (π. 248 - 329) ήταν η σύζυγος του ρωμαίου στρατηγού Κωνσταντίνου Χλωρού και η μητέρα του Αυτοκράτορα του Αγίου Κωνσταντίνου του Μεγάλου. Ήταν μια γυναίκα πίστης, γεμάτη αρετές.
Πραγματοποίησε ένα προσκύνημα στην Παλαιστίνη και στις ανατολικές επαρχίες, και η παράδοση της αποδίδει την ανακάλυψη των ιερών λειψάνων του Αγίου Σταυρού του Χριστού και την εντοπισμό των λειψάνων των τριών μάγων.
Η παράδοση λέει ότι κατά τη διάρκεια του προσκυνήματός της, παρατήρησε ανθρώπους που έφεραν ένα νεκρό σε ένα λόφο, όπου υπήρχαν τρεις σταύροι. Όταν ο νεκρός πλησίασε κάθε σταυρό ξεχωριστά, συνέβη το θαύμα: με την αφή του τρίτου σταυρού, ο νεκρός αναστήθηκε. Έτσι αναγνωρίστηκε ο σταυρός στον οποίο ο Χριστός ανασταυρώθηκε.
Η Αυτοκράτειρα Ελένη, μητέρα του Κωνσταντίνου, περιγράφεται ως εκείνη η γυναίκα που απελευθέρωσε τους σκλάβους και υποστήριξε την κοινότητα των διωκομένων χριστιανών. Ανέστησε την Εκκλησία του Αγίου Τάφου, την Εκκλησία της Βηθλεέμ, την Εκκλησία της Ναζαρέτ και πολλά άλλα ιερά μνημεία.
